Urlop rodzicielski — ile trwa, zasady, przepisy

Po wykorzystaniu pełnego wymiaru urlopu macierzyńskiego Kodeks pracy przewiduje możliwość dalszego poświęcenia się opiece nad dzieckiem. Jest to urlop rodzicielski, który przysługuje nie tylko matce, ale i ojcu. Chociaż w jego trakcie nie otrzymuje się wynagrodzenia, ZUS wypłaca w tym czasie zasiłek. Ile trwa urlop rodzicielski? Na jakich zasadach się go przyznaje? W jakiej formie należy złożyć wniosek?

Co to jest urlop rodzicielski? Kodeks pracy

Urlop rodzicielski to jeden z urlopów pracowniczych przysługujących ze względu na fakt bycia rodzicem. Prawo do niego przyznają Art. 179.1 oraz Art. 182.1a-g Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy. Zgodnie z zapisami ustawowymi, wniosek o udzielenie go w pełnym wymiarze zaraz po zakończeniu urlopu macierzyńskiego należy złożyć nie później niż 21 dni po porodzie w formie pisemnej.

Nie jest to jednak jedyna forma urlopu rodzicielskiego dopuszczana przez Kodeks pracy. Przysługujący matce i ojcu wymiar wolnego można rozłożyć nawet na 4 części. Z takiej opcji trzeba skorzystać jednak do zakończenia 6 roku życia dziecka. Chcąc to uczynić, należy złożyć odpowiedni wniosek do pracodawcy w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem urlopu.

Dodatkowo §4 art. 183 Kp przewiduje możliwość wzięcia urlopu rodzicielskiego z racji przyjęcia dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza lub przyjęcia dziecka i wystąpienia do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka.

Co istotne, w przypadku zachowania ustawowych terminów przez pracownika urlop rodzicielski musi zostać mu przyznany. Pracodawca nie może wniosku odrzucić.

Zobacz również: Urlopy pracownicze. Jakie przysługują pracownikowi?

Ile trwa urlop rodzicielski?

Pełen wymiar urlopu rodzicielskiego zależy od liczby urodzonych lub przyjętych na wychowanie dzieci:

• 29 tygodni — przyjęcie na wychowanie starszego dziecka (do 7 roku życia)
• 32 tygodnie — jedno dziecko po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego
• 34 tygodnie — dwoje lub więcej dzieci po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego

Urlopu rodzicielskiego nie trzeba wykorzystać w pełnym wymiarze. Co więcej, za zgodą pracodawcy rodzic może w dowolnym momencie przerwać już rozpoczęty urlop. Jeżeli wniosek złożony został w terminie 21 dni przed ponownym przystąpieniem do pracy, musi zostać zaakceptowany obligatoryjnie.

W standardowej sytuacji, po urodzeniu jednego dziecka, matka ma zatem prawo do nawet 52 tygodni nieprzerwanego wolnego. Czasem tym podzielić może się jednak z ojcem dziecka.

Jak wygląda urlop rodzicielski dla ojca?

Co do zasady, ojcu dziecka również przysługuje urlop rodzicielski. Wymiar wolnego może być bowiem wykorzystany przez oboje rodziców, nie tylko matkę. Czas ten sumuje się jednak, a nie liczy dla każdego z nich z osobna. Jeżeli podejmą decyzję o równoczesnym urlopie lub zagospodarowaniu go na zmianę, skorzystać mogą na przykład po 16 tygodni. Pamiętać trzeba przy tym, że każda z części urlopu rodzicielskiego nie może być krótsza niż 8 tygodni.

Matka może podzielić się z ojcem dziecka urlopem rodzicielskim także w sytuacji, gdy w trakcie urlopu macierzyńskiego zadeklarowała skorzystanie z niego w pełnym wymiarze. Musi jednak złożyć wniosek o rezygnacji z części wolnego na 21 dni przed powrotem do pracy. Taki sam termin na złożenie wniosku do pracodawcy obowiązuje ojca, który decyduje się na przejęcie części długiego urlopu rodzicielskiego w trakcie jego trwania.

W jakiej formie należy złożyć wniosek o urlop rodzicielski?

Forma wniosku o urlop rodzicielski została dokładnie ustalona w Rozporządzeniu Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 grudnia 2015 r. w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków. Oprócz standardowych elementów dokumentu urzędowego (miejscowość i data składania wniosku, wskazanie przedmiotu oraz podstawy prawnej, podpis), powinien on zawierać:

• imię i nazwisko pracownika,
• imię i nazwisko oraz datę urodzenia dziecka,
• okres, na który ma być udzielony urlop rodzicielski.
• kopię lub odpis aktu urodzenia dziecka lub kopię zaświadczenia lekarskiego, określającego przewidywaną datę porodu,
• kopię wniosku w sprawie rezygnacji z korzystania przez pracownicę z urlopu rodzicielskiego (w przypadku wniosku składanego przez ojca),
• informację o wykorzystanej już części urlopu oraz zasiłku (w przypadku wolnego podzielonego na części).

Odpowiedni formularz oraz lista wymaganych dokumentów udostępniane są zazwyczaj przez dział kadr. Jeżeli firma korzysta z
elektronicznych wniosków urlopowych tomHRM, całość procesu przebiega błyskawicznie nie tylko po stronie pracownika zwracającego się o udzielenie wolnego. Pracodawca może ustawić dla różnych rodzajów urlopów odrębne ścieżki akceptacji, dzięki czemu informacja o kilkutygodniowym urlopie trafi do odpowiednich osób znacznie szybciej niż w przypadku standardowego wniosku o wolne na wypoczynek.

Ile wynosi zasiłek podczas urlopu rodzicielskiego?

Za urlop rodzicielski nie przysługuje wynagrodzenie od pracodawcy, jednak podczas jego trwania otrzymuje się nadal zasiłek macierzyński. Jeżeli matka wybierze formę długiego urlopu trwającego 52 tygodnie i złoży odpowiedni wniosek do 21 dni po porodzie, wówczas przez cały rok otrzymywała będzie 80% średnich miesięcznych zarobków za okres ostatnich 12 miesięcy kalendarzowych pracy. W każdym innym przypadku przysługuje jej 100% podstawy wymiaru zasiłku do 6 pierwszych tygodni urlopu (8 przy narodzinach dwójki lub więcej dzieci), a po tym okresie 60%.

Jeśli ojciec dziecka opłaca ubezpieczenie chorobowe (nie tylko ze względu na fakt bycia pracownikiem), a matka zrezygnuje z pobierania zasiłku macierzyńskiego, może on przejąć prawo do pieniędzy z ZUS-u wypłacanych w trakcie urlopu rodzicielskiego. W tym przypadku trzeba jednak dopełnić ściśle określonych terminów dotyczących dostarczania dokumentów płatnikom składek. Ojciec musi to zrobić na 14 dni przed przejściem na zasiłek. Matka ma na to 7 dni więcej, ponieważ wraz z wnioskiem o skrócenie zasiłku macierzyńskiego ma obowiązek dostarczyć potwierdzenie terminu przejścia ojca na urlop macierzyński.

Zasiłek macierzyński a praca w trakcie urlopu rodzicielskiego

Kodeks pracy przewiduje możliwość wykonywania pracy na rzecz udzielającego urlopu rodzicielskiego w wymiarze sięgającym połowy pełnego wymiaru czasu pracy. Jeżeli pozwala na to charakter obowiązków, pracodawca zobowiązany jest do proporcjonalnego wydłużenia wolnego (do maksymalnie 64 lub 68 tygodni). Analogicznie rzez ma się z zasiłkiem, który proporcjonalnie zmniejsza się w stosunku do danej części etatu.