Kompetencje pracownicze

Kompetencja to zespół umiejętności, wiedzy, doświadczenia i zdolności, które umożliwiają skuteczne wykonywanie określonych zadań lub osiąganie określonych celów

Kompetencja składa się z:

• wiedzy
• umiejętności
• postawy

Kompetencje mogą być mierzone i oceniane na podstawie konkretnych zachowań, co czyni je łatwiejszymi do identyfikacji i rozwijania. Są związane z wykonywanymi obowiązkami zawodowymi i mogą być rozwijane poprzez szkolenia, doświadczenie zawodowe oraz praktykę i mogą być grupowane w siatki czy profile kompetencyjne, które określają preferowany zestaw kompetencji na danym stanowisku w określonej organizacji.

Rodzaje kompetencji pracowniczych

W literaturze przedmiotu spotkamy się z wieloma podziałami kompetencji na podgrupy. W zależności od przyjętej w danej organizacji metodologii podział kompetencji może wyglądać w różny sposób.

Kompetencje vs. umiejętności vs kwalifikacje vs zdolności

Nomenklatura związana z tym tematem bywa skomplikowana i niejasna.

Jak powiedzieliśmy wcześniej, umiejętności to jedna ze składowych kompetencji. Jest niezależna od naszych emocji, przekonań czy uwarunkowań kulturowych. Umiejętności można zdobyć, a poziom, na jakim uda się nam je osiągnąć, może być uzależniony od warunków psychofizycznych, talentu, predyspozycji osobowościowych.   Szczególną rolę pełnią tu zdolności, czyli naturalne predyspozycje naszego organizmu, które pozwalają nam szybciej i pełniej zdobywać nowe umiejętności i rozwijać kompetencje.

Kwalifikacje oznaczają najczęściej formalne uprawnienia do wykonywania danego zawodu. Jest to potwierdzenie wiedzy i umiejętności, które odbywa się w określonych ramach i na określonych zasadach.

Od kompetencji warto też odróżnić cechy charakteru czy związane z osobowością lub wychowaniem predyspozycje do określonych postaw, czy zachowań. Cechy osobowości są względnie stałe  i dość trudne do zmiany, przy czym nie są związane z zadaniami zawodowymi, choć mogą je ułatwiać lub utrudniać.

Podczas rekrutacji i selekcji pracowników, istotne jest uwzględnienie zarówno kompetencji niezbędnych do wykonywania określonych zadań, jak i cech osobowości, które mogą wpływać na dostosowanie się do kultury organizacyjnej i relacje w zespole.

Kompetencje twarde i miękkie

Podstawowa różnica między kompetencjami miękkimi a twardymi wynika z ich charakteru i sposobu ich oceny. Kompetencje miękkie bywają trudniejsze do zmierzenia, ponieważ na ich poziom wpływają cechy osobowościowe i postawy (a nawet nastawienia kulturowe), podczas gdy kompetencje twarde są w większym stopniu wypadkową nabytej wiedzy, umiejętności praktycznych i doświadczenia zawodowego.

Kompetencje twarde

To umiejętności specjalistyczne i techniczne, które dotyczą wiedzy, umiejętności praktycznych i doświadczenia zawodowego. Są one mierzalne i łatwe do oceny, ponieważ często dotyczą konkretnych dziedzin lub branż. Możliwości rozwoju tych kompetencji są zazwyczaj większe niż w przypadku kompetencji miękkich.

Kompetencje twarde przykłady

• Znajomość określonej technologii /  języka programowania
• Umiejętność obsługi konkretnej maszyny
• Znajomość przepisów prawa (np. prawa pracy)
• Umiejętność obsługi narzędzi badawczych
• Znajomość procedur i regulacji branżowych
• Umiejętność wykonania określonej rzeczy (np. upieczenia konkretnego typu ciasta, wykonania stołu z drewna czy odblokowania zaciętego zamka)
• Znajomość obsługi określonego systemu / programu

Kompetencje miękkie

Wpływają na sposób, w jaki osoba współdziała z innymi ludźmi i jak działa w swoim otoczeniu. Można podzielić je na podkategorie. m.in. umiejętności interpersonalne, społeczne, emocjonalne. Jest to najszersza grupa kompetencji.

Kompetencje miękkie przykłady

• Komunikacja interpersonalna
• Umiejętność pracy w zespole
• Empatia
• Rozwiązywanie konfliktów
• Rozwiązywanie problemów
• Decyzyjność
• Radzenie sobie ze stresem (odporność na stres)
• Aktywne słuchanie
• Inicjatywa
• Odpowiedzialność
• Ustalanie celów
• Zdolność do pracy zdalnej
• Myślenie krytyczne
• Zorientowanie na wyniki
• Organizacja pracy własnej
• Umiejętność uczenia się

Kompetencje zawodowe i osobiste

Podział na kompetencje zawodowe i osobiste wynika z różnych aspektów pracy i życia zawodowego. Kompetencje zawodowe dotyczą konkretnej dziedziny zawodowej lub konkretnych umiejętności, które są niezbędne do wykonywania określonych zadań. Z kolei kompetencje osobiste odnoszą się do cech osobowościowych i umiejętności interpersonalnych, które są istotne zarówno w pracy, jak i w życiu codziennym.

Kompetencje zawodowe

To umiejętności, wiedza i doświadczenie związane bezpośrednio z wykonywanym zawodem lub działalnością zawodową. Wpływają one na wydajność i efektywność w pracy oraz umożliwiają osiągnięcie celów zawodowych. W ich skład będą wchodzić zarówno kompetencje twarde jak i miękkie. Techniczne i społeczne.

Kompetencje zawodowe przykłady:

• Specjalistyczna wiedza branżowa
• Umiejętność analitycznego myślenia
• Znajomość technologii
• Umiejętność zarządzania projektem
• Umiejętność rozwiązywania problemów
• Komunikacja biznesowa
• Zdolność decyzyjna
• Zarządzanie czasem i priorytetamiv
• Planowanie strategiczne
• Umiejętność pracy w zespole

Lista kompetencji zawodowych jest w zasadzie nieskończona.

Kompetencje osobiste

To umiejętności, wiedza, doświadczenie i postawy, które determinują sposób, w jaki jednostka radzi sobie w życiu codziennym oraz w relacjach z innymi ludźmi. Wpływają one na postrzeganie siebie samego, radzenie sobie ze stresem, budowanie relacji oraz podejmowanie decyzji. Osobiste kompetencje mogą pomagać w życiu zawodowym i wpływać na to, jaki sukces zawodowy osiągnie jednostka.  Do umiejętności osobistych można zaliczyć też wszystkie te elementy, które w pracy zawodowej pracownika nie będą nigdy wykorzystywane (np. umiejętność jazdy na nartach u księgowej). Warto przy tym zaznaczyć, że rozwój swoich umiejętności osobistych, może wspierać rozwój kompetencji zawodowych.

Kompetencje osobiste przykłady

• Komunikatywność
• Empatia
• Odporność na stres
• Poczucie humoru
• Motywacja
• Elastyczność
• Umiejętność radzenia sobie z trudnościami
• Charyzma
• Samodyscyplina

Kompetencje kluczowe i poboczne

Kluczowe kompetencje pracownika to takie, które są niezbędne do efektywnej realizacji zadań w ramach stanowiska, które piastuje. Kompetencje poboczne to z kolei te, które:

• nie są niezbędne, ale mogą poprawiać efektywność pracy i pozwalać realizować cele,
• nie są obecnie konieczne, ale mogą być rozwojowe w kontekście planowanej sukcesji czy awansu (wtedy też mogą stać się kluczowymi),
• ujawniają się w sytuacjach społecznych czy pracy zespołowej.

Według analiz, rynek pracy za kluczowe kompetencje przyszłości uważa obecnie:

• myślenie analityczne
• wrażliwość kulturową
• zdolności adaptacyjne do zmian
• szybkość przetwarzania informacji

Światowe Forum Ekonomiczne co kilka lat publikuje również raporty dotyczące najbardziej pożądanych kompetencji przyszłości.

Z kolei wg McKinsey & Company najbardziej brakujące kluczowe kompetencje w nadchodzących latach to rozwiazywanie problemów, zdolność radzenia sobie z ze skomplikowanymi lub niejasnymi sytuacjami oraz komunikacja.

Kompetencje pracownika podział

W przypadku każdego pracownika, zakres kompetencji, które pozwalają mu efektywnie wykonywać zadania zawodowe, nie ogranicza się tylko do tzw. umiejętności miękkich czy twardych. To tak naprawdę cały zespół cech pracownika, jego wiedzy, umiejętności, kompetencji poznawczych, które pozwalają mu efektywnie radzić sobie z wyzwaniami w pracy.

Dla ułatwienia i lepszej organizacji całego procesu rozwoju kompetencji zawodowych, prowadzenia ocen okresowych, planowania szkoleń czy planów sukcesji, działy HR tworzą siatki czy ramy kompetencji, grupując poszczególne elementy decydujące o sukcesie pracownika. W takim rozumieniu kompetencje pracowników można podzielić na następujące grupy:

Kompetencje managerskie

Kompetencje managerskie to zbiór umiejętności, cech i zachowań, które pozwalają kierownikom skutecznie zarządzać swoimi zespołami i osiągać cele organizacyjne.

Każdy lider, poza standardowymi kompetencjami społecznymi przydatnymi na każdym stanowisku wymagającym pracy zespołowej, potrzebuje zestawu kompetencji związanych z utrzymywaniem zaangażowania i efektywności swoich pracowników.

Osoby posiadające kompetencje managerskie są zdolne do efektywnego motywowania pracowników, rozwiązywania konfliktów, podejmowania decyzji, delegowania zadań oraz budowania pozytywnych relacji w miejscu pracy.

Lista kompetencji managerskich (przykłady)

• Delegowanie zadań
• Zarządzanie zespołem
• Zarządzanie zmianą
• Myślenie strategiczne
• Motywowanie innych
• Zarządzanie efektywnością pracy
• Nadzorowanie pracy innych
• Rozwiązywanie konfliktów
• Umiejętność identyfikowania talentów
• Umiejętność rozwijania talentów
• Budowanie zespołów

Kompetencje techniczne

Kompetencje techniczne obejmują umiejętności specjalistyczne i praktyczne, które są niezbędne do wykonywania określonych zadań zawodowych na danym stanowisku.

Mogą one dotyczyć obsługi specjalistycznego oprogramowania, znajomości technologii, umiejętności programowania, czy też praktycznych umiejętności w dziedzinach takich jak inżynieria, IT, finanse, czy produkcja. Posiadanie odpowiednich kompetencji technicznych umożliwia pracownikom wydajne i efektywne wykonywanie swoich obowiązków, co przekłada się na sukcesy zawodowe oraz osiągnięcie celów organizacji.

Kompetencje techniczne lista (przykłady):

• Zarządzanie projektami
• Wiedza branżowa
• Wiedza techniczna
• Wiedza produktowa
• Obsługa określonego oprogramowania
• Umiejętności sprzedażowe
• Kompetencje IT
• Umiejętności obsługi maszyn

W rozwoju kompetencji technicznych pracodawca może wspierać pracownika na wiele sposobów, umożliwiając naukę od współpracowników, bazę szkoleń i kursów, mentoring z ekspertem czy inne narzędzia.

Kompetencje językowe

To nic innego jak znajomość języków obcych, opisana poprzez jej poziom lub charakter. Najczęściej w Europie stosuje się do tego skalę CERF, która wyróżnia 6 poziomów kompetencji językowych od A1 do C2. Warto pamiętać jednak, że pracownik może mieć różny poziom językowy w zależności od tego, które elementy wykorzystania języka opisuje (czytanie, pisanie, słuchanie czy mówienie).

Kompetencje miękkie społeczne

Kompetencje społeczne lub miękkie często są wpisywane w CV przez kandydatów do pracy lub w LinkedIn. Takie deklaracje nie mają jednak dużej wartości merytorycznej i wymagają empirycznego sprawdzenia w trakcie procesu rekrutacyjnego.

Kompetencje miękkie lista (przykłady):

• Planowanie i organizacja
• Umiejętność uczenia się
• Organizacja pracy własnej
• Praca w zespole
• Rozwiązywanie problemów
• Orientacja na klienta
• Zdolności komunikacyjne pisemne
• Zdolności komunikacyjne werbalne
• Odporność na stres
• Zorientowanie na wyniki
• Kompetencje kulturowe (różnorodność)
• Myślenie krytyczne
• Ustalanie celów
• Praca zdalna
• Odpowiedzialność

Kompetencje miękkie poznawcze (kognitywne)

Kompetencje poznawcze to zbiór umiejętności, które wpływają na naszą zdolność do przetwarzania informacji, rozwiązywania problemów, podejmowania decyzji oraz uczenia się nowych rzeczy. Są one kluczowe dla efektywności pracy, ponieważ pozwalają nam radzić sobie z różnorodnymi sytuacjami zawodowymi oraz osiągać zamierzone cele.

Kompetencje kognitywne są względnie stałe. Można je rozwijać, ale praca nad nimi jest stosunkowo trudna i dla osoby, która nie ma naturalnych predyspozycji, osiągnięcie mistrzostwa w danej kompetencji poznawczej może być mocno utrudnione. Naturalne kompetencje poznawcze można wzbogacać zewnętrznie (np. poprzez wykorzystanie systemów IT) lub wewnętrznie (np. przyswojenie mnemotechnik dla poprawy  pamięci operacyjnej lub długotrwałej).

Kompetencje poznawcze najczęściej wykorzystywane są przy rekrutacji, do zbadania potencjału kandydata do pracy. Choć trudno je badać w ramach rozmowy kwalifikacyjnej, mogą być mierzone testami czy szacowane za pomocą zadań rekrutacyjnych.

Lista kompetencji kognitywnych

• Elastyczność myślenia
• Koncentracja uwagi
• Łatwość adaptacji do zmian
• Szybkość przyswajania i przetwarzania nowych informacji
• Myślenie numeryczne
• Pamięć operacyjna i długotrwała
• Kreatywność
• Samoregulacja emocjonalna i zarządzanie stresem
• Myślenie analityczne
• Uważność na szczegóły

Do kompetencji poznawczych bywa zaliczana również inteligencja, ale nie jest to poprawne rozumowanie, bo IQ składa się z kilku rodzajów zdolności umysłowych, a na jej poziom wpływa również kultura oraz doświadczenia życiowe. Jakiekolwiek mierzenie inteligencji w obszarze zarządzania kompetencjami pracowników czy rekrutacji jest obarczone ogromnym ryzykiem błędu. Zamiast tego, stosuje się badania i analizy kompetencji poznawczych.