Opieka nad dzieckiem — ile dni i jakie zasiłki przysługują rodzicom w 2024?

Opiekując się dzieckiem każdy rodzic musi być gotowy na nieprzewidziane sytuacje. Chorobę dziecka, konieczność wizyty w szkole czy inne wydarzenia, które wymagają obecności rodzica.

Kodeks Pracy wspiera rodziców na kilka sposobów, dając im możliwość zajęcia się dzieckiem w sytuacjach, kiedy maluchy nas potrzebują. Jakie możliwości rodzice i opiekunowie mają do dyspozycji? Ile dni w roku przysługuje rodzicom zatrudnionym na umowę o pracę? Z jakich jeszcze form wolnego na opiekę nad dzieckiem można skorzystać po zakończeniu urlopów rodzicielskich?

Opieka nad dzieckiem — Kodeks pracy 2024

Prawo do uzyskania wolnego w celu opieki nad dzieckiem w wieku do 14 lat przyznaje rodzicom Art. 188 Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy. Dotyczy to pracowników wychowujących co najmniej jedno dziecko. Wymiar zwolnienia z pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia nie rośnie jednak wraz z powiększaniem rodziny. Opiekowanie się dwójką potomków nie podwaja zatem wolnego.

Warto pamiętać, że podczas wolnego dziecko nie musi być chore. Czas ten powinien być jednak przeznaczony na faktyczną opiekę. Co istotne, rodzice nie mogą podzielić go między siebie. Jeżeli pierwszy wniosek o opiekę nad dzieckiem w danym roku kalendarzowym złoży matka, to ona będzie musiała wykorzystać pozostały wymiar wolnego. Analogicznie działa to w przypadku wniosku złożonego przez ojca.

Ile dni wolnych na opiekę mogą wykorzystać rodzice?

Zgodnie z zapisami ww. ustawy rodzicom przysługują na opiekę nad dzieckiem albo 2 dni, albo 16 godzin. To istotne rozróżnienie, ponieważ wolne wykorzystywać można na przestrzeni roku także w wymiarze godzinowym. Pozwala to na przykład na wizytę z dzieckiem u lekarza lub odebranie go ze szkoły w kryzysowej sytuacji, a następnie powrót do pracy. W przypadku niepełnego etatu wymiar oblicza się proporcjonalnie, a niepełne godziny zaokrągla w górę. Podobnie jak w przypadku podziału wolnego między matkę i ojca, i tutaj decyduje pierwszy wniosek złożony w roku kalendarzowym.

Cały wymiar wolnego należy wykorzystać w ciągu roku kalendarzowego. Nie ma możliwości przeniesienia go, a niewykorzystany czas na opiekę nad dzieckiem przepada. Pracownikowi nie przysługuje więc ekwiwalent pieniężny, jak ma to miejsce w wypadku kilku innych rodzajów urlopu.

Jakie wynagrodzenie przysługuje z tytułu opieki nad dzieckiem zdrowym?

W przypadku 2 dni lub 16 godzin wolnego na opiekę nad dzieckiem pracownikowi przysługuje standardowe wynagrodzenie. Pod względem wypłacanej pensji czas ten traktuje się identycznie jak spędzony na przykład na urlopie wypoczynkowym. W przypadku doliczania ruchomych składników wynagrodzenia, takich jak premie czy prowizje, przyjmuje się stawki z miesiąca, w którym udzielone było wolne.

Wato pamietac o tym, że choć opieka na dziecko nie powoduje obniżenia wynagrodzenia, ale wniosek nie musi być rozpatrzony przez pracodawcę pozytywnie.

Co powinien zawierać wniosek o opiekę nad dzieckiem?

Aby uzyskać wolne na opiekę nad dzieckiem, należy dostarczyć pracodawcy wniosek o jego przyznanie. W firmach korzystających z systemów HR wypełnia się w tym celu elektroniczny wniosek urlopowy. Uzupełnienie odpowiednich danych zajmuje zazwyczaj kilkadziesiąt sekund, a dzięki powiadomieniom e-mail dokument błyskawicznie trafia do przełożonego oraz działu kadr.

Jeśli firma nie posiada takiego systemu, wówczas formularz wniosku do wypełnienia powinien znajdować się w dziale HR, a jeśli nie jest przygotowany, należy sporządzić go samodzielnie. Muszą znajdować się w nim następujące informacje:

• miejscowość i data sporządzenia wniosku,
• imię, nazwisko oraz stanowisko składającego wniosek,
• dane pracodawcy (nazwa firmy, adres siedziby, NIP),
• prośba o udzielenie zwolnienia wraz z podstawą prawną,
• wskazanie terminu i formy udzielenia urlopu (godzinowa lub dzienna),
• podpis pracownika.

Pobierz wniosek o opiekę nad dzieckiem zdrowym  w .doc

Pobierz wniosek o opiekę nad dzieckiem zdrowym w PDF

Opieka nad dzieckiem chorym

Oprócz wolnego na opiekę nad zdrowym dzieckiem rodzicom przysługuje także zwolnienie lekarskie na chore dziecko. To klasyczne L4 wystawiane w celu sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny. Dotyczy ono nie tylko dziecka własnego, przysposobionego lub przyjętego na wychowanie, ale również dziecka małżonka. Wymiar wolnego zależny jest w tym przypadku od wieku dziecka.

W ciągu roku, takie zwolnienie może trwać:

• maksymalnie 60 dni w przypadku opieki nad dzieckiem do 14 roku życia,
• maksymalnie 14 dni jeśli dziecko ukończyło 14 lat.

Za ten okres rodzicowi przysługuje zasiłek opiekuńczy w wysokości 80% podstawy wymiaru zasiłku, którym w standardowej sytuacji jest przeciętne miesięczne wynagrodzenie za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolności do pracy.

W przypadku opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem w wieku ponad 14 lat rodzicowi przysługuje maksymalnie 30 dni w roku kalendarzowym.

Maksymalne limity dni na opiekę są niezależne od liczby dzieci (okres, za który można otrzymać zasiłek nie ulega wydłużeniu jeśli dzieci jest więcej).

Jeśli rodzic potrzebuje zwolnienie na wizytę u lekarza z dzieckiem może skorzystać w tym celu właśnie z dni opieki nad dzieckiem chorym. Jeśli zaś wizyta u lekarza ma charakter kontrolny lub nie jest bezpośrednio związana z chorobą, rodzic może skorzystać z dni opieki nad dzieckiem zdrowym lub urlopu opiekuńczego.

Urlop opiekuńczy

Ta forma urlopu pojawiła się w Kodeksie Pracy w 2023 roku i nadal obowiązuje.  Jest to zwolnienie od pracy w wymiarze 5 dni rocznie, które przysługuje pracownikowi wtedy, kiedy chce on zapewnić osobistą opiekę lub wsparcie osobie będącej członkiem rodziny (rodzice, dzieci, małżonek/-ka) lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych.

Jest to urlop bezpłatny, bez prawa do wynagrodzenia, ale może się przydać wtedy, kiedy rodzic potrzebuje zaopiekować się chorym dzieckiem, a wykorzystał już limit zwolnienia lekarskiego na dziecko.

Zwolnienie z pracy z powodu siły wyższej

To również stosunkowo nowa opcja, związana z nowelizacją Kodeksu Pracy 2023 r. W jej ramach każdemu pracownikowi przysługuje zwolnienie z pracy w wymiarze 16 godzin albo 2 dni kalendarzowych.  Pracownik ma do niego prawo wtedy, kiedy niezbędna jest jego  natychmiastowa obecność w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem (czyli związanych z siłą wyższą).

Z tych dwóch dni zwolnienia korzystać mogą nie tylko rodzice, warto jednak pamiętać o nich mając dziecko, bo mogą przydać się po wykorzystaniu pozostałych opcji. Zwolnienie z pracy z powodu siły wyższej jest płatne w wysokości połowy wynagrodzenia, jest zatem korzystniejsze, niż wspomniany wyżej urlop opiekuńczy, który jest bezpłatny.

Podstawa prawna: art. 148 Kodeksu Pracy.

Ile dni opieki  na dziecko można otrzymać maksymalnie?

60 dni na dziecko chore, 2 dni na dziecko zdrowe, 2 dni zwolnienia z powodu siły wyższej (płatne 50%), 5 dni urlopu opiekuńczego (bezpłatne). W ekstremalnej sytuacji można zatem sprawować nad dzieckiem opiekę przez 69 dni w ciągu roku.