Słownik HR

Efekt porządku pytań

Efekt Porządku Pytań (order effects bias) to jeden z błędów poznawczych w ankietach. Jest to zjawisko, które występuje, gdy kolejność pytań w ankiecie lub teście ma wpływ na odpowiedzi respondentów.

Innymi słowy, odpowiedzi na późniejsze pytania mogą być w znacznym stopniu uwarunkowane przez wcześniejsze pytania, co może prowadzić do fałszywych lub zniekształconych danych.

Jednym z najsłynniejszych przykładów badania efektu porządku pytań była ankieta przygotowana przez Herberta Hymana i Paula Sheatshleya w 1950 roku w czasie zimnej wojny. Zapytali oni o to, czy USA powinno pozwolić reporterom z krajów komunistycznych (np. ZSRR) na przyjazd do USA i przesyłanie do kraju informacji o tym, co zaobserwowali. Drugie pytanie w ankiecie było odwrotne i dotyczyło tego, czy to ZSRR powinno umożliwić reporterom z USA wizyty w ich kraju i przekazywanie informacji do mediów w USA. W badaniu odsetek odpowiedzi “tak” na pytanie zezwalające komunistycznym reporterom na wizyty w USA wzrósł o 37 punktów procentowych jeśli pytanie było umieszczone jako drugie. Wynika to z tzw. normy wzajemności.

Zagrożenia metodologiczne związane z efektem porządku pytań w badaniach ankietowych i testach:

  1. Zniekształcenie wyników Efekt Porządku Pytań może prowadzić do zniekształcenia wyników ankiet badania satysfakcji pracowników, ponieważ na uzyskane od respondentów odpowiedzi, wpływają wcześniejsze pytania oraz odpowiedzi, których udzielili.
  2. Błędna interpretacja wyników: Jeśli badacz nie uwzględni Efektu Porządku Pytań, może to prowadzić do niepoprawnej interpretacji wyników, co z kolei może skutkować podejmowaniem błędnych decyzji przez dział HR (lub osoby przeprowadzające badanie).
  3. Obniżona wiarygodność testów: W przypadku testów wiedzy (stosowanych np. w testach rekrutacyjnych czy testach wiedzy produktowej wśród pracowników), Efekt Porządku Pytań może wpłynąć na obniżoną wiarygodność testów, ponieważ kolejność pytań może wpływać na wybory odpowiedzi dokonywane przez kandydatów.

Jak redukować Efekt Porządku Pytań?

  1. Losowa kolejność pytań. Jednym z najskuteczniejszych sposobów zapobiegania Efektowi Porządku Pytań jest stosowanie losowej kolejności pytań w ankiecie badawczej lub teście rekrutacyjnym. Dzięki temu respondenci nie będą w stanie przewidzieć kolejnych pytań i nie będzie to miało wpływu na ich odpowiedzi.
  2. Uwzględnienie kontrolnych pytań. Dodanie kontrolnych pytań na początku i końcu ankiety lub testu może pomóc w ocenie wpływu Efektu Porządku Pytań na odpowiedzi respondentów.
  3. Grupowanie pytań według tematu. Pozwala to na rozwinięcie logicznej kolejności pomiędzy pytaniami.
  4. Analiza danych. Badacze powinni również dokładnie analizować zebrane dane, aby wykryć ewentualne zniekształcenia wyników spowodowane Efektem Porządku Pytań i odpowiednio je uwzględnić w interpretacji wyników.
Pamiętaj! W module Ankiety i testy tomHRM możesz randomizować pytania. Będą one wtedy wyświetlane ankietowanym w losowej kolejności, co pozwoli ci zredukować Efekt Porządku Pytań.

 

Testuj moduł przez 30 dni bezpłatnie!

Efekt porządku pytań w badaniach ankietowych
W przypadku badań ankietowych skoncentrowanych w obszarze HR warto zwrócić szczególną uwagę na Efekt Porządku Pytań przy ankietach satysfakcji pracowniczej. Kolejność pytań może tu mocno wpłynąć na jakość otrzymywanych odpowiedzi.

Na przykład w badaniach wykazano, że jeśli w ankiecie umieszczono pozytywnie sformułowane pytanie o poziom zadowolenia z wynagrodzenia (“Jak bardzo jesteś zadowolony z wynagrodzenia”), a później zadano pytanie o ogólne zadowolenie z pracy (“Czy jesteś zadowolony z pracy”), to respondenci odpowiadali bardziej pozytywnie na pytania dotyczące ogólnej satysfakcji, niezależnie od tego, czy faktycznie byli zadowoleni ze swojego wynagrodzenia (Feldman i Lynch 1988)

Podsumowanie:

Efekt Porządku Pytań może stanowić poważne zagrożenie dla wiarygodności danych w badaniach ankietowych oraz testach rekrutacyjnych. Aby uniknąć tego zjawiska, pracownicy działów HR powinni stosować odpowiednie metody zapobiegania, takie jak stosowanie losowej kolejności pytań oraz dokładną analizę zebranych danych. Tylko w ten sposób można uzyskać rzetelne i wiarygodne wyniki, które pomogą w podejmowaniu trafnych decyzji w zakresie zarządzania zespołem.

← powrót